13-fevral kuni Samarqand shahrida CMS COP14 doirasida “Markaziy Osiyoda yagona salomatlik” loyihasi ishga tushirildi. Germaniya xalqaro iqlim tashabbusi (IKI) tomonidan qo'llab-quvvatlangan 11 million yevro miqdoridagi Tabiatni muhofaza qilish xalqaro ittifoqining (IUCN) qo'shma tashabbusi olti yil davomida amal qiladi.
Loyihaning ochilishiga bag‘ishlangan tadbirda davlat sektori va xalqaro tashkilotlar rahbarlari, diplomatik korpus, nodavlat notijorat tashkilotlari, ilmiy doiralar, soha ekspertlari va ommaviy axborot vositalari vakillari ishtirok etdi.
“Mintaqada yagona sog'liqni saqlash va atrof-muhitni muhofaza qilish o'rtasidagi bog'liqlik katta. Tabiiy yashash joylari va biologik xilma-xillikni saqlashga qaratilgan sa'y-harakatlar ekotizim muvozanatini saqlash, yovvoyi tabiatning sog'lom populyatsiyasini rag'batlantirish va zoonoz kasalliklar xavfini kamaytirish uchun kalit hisoblanadi. IUCN global maqsadlarga hissa qo'shish bilan birga tabiatni muhofaza qilish bo'yicha milliy maqsadlarga erishishda hokimiyat organlarini qo'llab-quvvatlashda davom etadi. Biz IUCN vositalari va standartlarini, jumladan, IUCN Yashil roʻyxatini, turlarni boshqarish boʻyicha ilgʻor tajribalarni hamda zoonoz kasalliklarni tadqiq qilish va texnologiya sohasidagi soʻnggi yutuqlarni qoʻllash boʻyicha mintaqaviy salohiyatni oshirishda davom etamiz”, — dedi IUCN bosh direktori doktor Gretel Aguilar.
Markaziy Osiyoda zoonoz kasalliklar xavfi biologik xilma-xillikning yo'qolishi va inson hamda yovvoyi tabiat o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlardagi o'zgarishlar tufayli kuchaymoqda. Yangi tashabbusga ko‘ra, IUCN hamda milliy va xalqaro hamkorlar, jumladan, barcha beshta Markaziy Osiyo davlati zoonoz kasalliklarning paydo bo‘lishi va tarqalishining oldini olish bo‘yicha chora-tadbirlar ko‘radi. Mutaxassislar qo'riqlanadigan hududlarning adolatli va samarali mintaqaviy tarmog'ini birlashtirish, kasallik xavfini kamaytirish uchun tabiatni muhofaza qilish va yovvoyi tabiatni boshqarishni kuchaytirishga e’tibor qaratadi.
"So‘nggi bir necha yil ichida biz COVID-19 kabi zoonotik kasalliklarning tarqalishi global ta'sirga ega bo'lishi mumkinligini ko'rdik. Bu butun mamlakatlarning demobilizatsiyasiga, transport aloqalarining uzilishiga, oziq-ovqat xavfsizligi muammolarining keskinlashishiga va ulkan ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlarga olib keldi, — dedi O‘zbekiston Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vaziri Aziz Abduhakimov. — Qoʻriqlanadigan tabiiy hududlarni barqaror boshqarish, noyob biologik xilma-xillikni saqlash va Markaziy Osiyo mintaqasida ekologik muvozanatni mustahkamlash boʻyicha mintaqaviy hamkorlikni kengaytirish tarafdorimiz”.
Yirik mintaqaviy tashabbus Markaziy Osiyoda “Yagona salomatlik” yondashuvini amalga oshirishga yordam beradi. “Markaziy Osiyoda tabiatni muhofaza qilish tizimini mustahkamlash orqali paydo bo‘layotgan zoonoz kasalliklarga landshaftning chidamliligini oshirish” to‘liq sarlavhali tadbirlarda inson, hayvonlar va atrof-muhit salomatligining o‘zaro ta’siriga e’tibor qaratiladi va murakkab muammolarni hal qilishda yaxlit yondashuv zarurligini ta’kidlaydi.
“Yashash joylarining yo‘q bo‘lishi biologik xilma-xillik yo‘qolishining asosiy sababi bo‘lib, yovvoyi hayvonlarni ekspluatatsiya qilish va ularning yashash joylarini yo‘q qilish bilan bog‘liq inson salomatligi uchun ko‘plab xavflar mavjud. “Yagona salomatlik” yondashuvi Markaziy Osiyo uchun muhim, chunki yovvoyi hayvonlar, chorva mollari, odamlar va ularning ekotizimlari salomatligi bir-biriga bog‘liq”, — dedi Yovvoyi hayvonlarning ko‘chib yuruvchi turlarini saqlash bo‘yicha konvensiyaning ijrochi kotibi Emi Frankel.
Kelgusida IUCN, milliy va xalqaro hamkorlar, jumladan, Markaziy Osiyoning barcha beshta davlati zoonoz kasalliklarning paydo bo'lishi va tarqalishining oldini olish bo'yicha “Markaziy Osiyoda yagona salomatlik” loyihasini amalga oshiradi. Mutaxassislar qo'riqlanadigan hududlarning adolatli va samarali mintaqaviy tarmog'ini mustahkamlash, kasallik xavfini kamaytirish uchun tabiatni muhofaza qilish va yovvoyi tabiatni boshqarishni kuchaytirish, zoonoz kasalliklarni tadqiq qilish va texnologiya sohasidagi so'nggi yutuqlarni ilgari surish ustida ish olib boradi.
