Атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш бошқармасининг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат:

– корхоналарда, муассасаларда, ташкилотларда, жамоат ташкилотларида ва фуқаролар ўртасида атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш соҳасида давлат назоратини олиб боради;

– атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш соҳасида асосий йўналишларида лойиҳалар ишлаб чиқиш, Республика ҳудудида атмосфера ҳавосин муҳофаза қилиш соҳасида ягона илмий-техник сиёсатни амалга оширади;

– атмосфера ҳавосини табий таркибини сақлаш ва ундан оқилона фойдаланиш;

– атмосфера ҳавосини қулай сифатлилигини таъминлаш;
 

Атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш бошқармаси ўзига юклатилган вазифаларга мувофиқ:

– Республика ва тармоқ, идоравий нормативларини, атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш қоидалари ва стандартларини ишлаб чиқади ва тасдиқлашда иштирок этади;

– Атмосфера ҳавосини ифлосланишини камайтириш, уларни табиатни муҳофаза қилиш ва табиатдан оқилона фойдаланиш бўйича мақсадли давлат дастурларига киритиш учун таклифлар киритади;

– Атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш бўйича вазирликлар, давлат қўмиталари,идоралар ва бошқа табиатдан фойдаланувчи корхоналарга дастур ва тадбирлар режаларини мувофиқлаштириш бўйича таклифлар беради;

– Республика ва тармоқ идоравий нормативларини, атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш қоидалари ва стандартларини ишлаб чиқиш ва тасдиқлаш, атмосфера ҳавосини ифлосланишини назорат қилишда иштирок этади;

– Давлат экология қўмитаси рахбариятининг топшириғига биноан озонни емирувчи моддаларни олиб кириш квоталарини белгилайди ва уларни Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасига белгиланган тартибда тасдиқлаш учун таклифлар киритади;

– Ўзбекистон Республикасига олиб кириш учун белгиланган тартибда рухсатномалар бериш озонни бузувчи моддалар ва уларни ўз ичига олган маҳсулотларни Ўзбекистон Республикасидан олиб чиқиш ишларини ташкил этади, шунингдек бундай рухсатномалар беради;

– Хавфли юкларни Ўзбекистон Республикаси ҳудуди орқали транзит ташишни амалга ошириш учун белгиланган тартибда асосли ҳулосалар тайёрлайди;

Режалаштирилган ишни бажариш учун атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш бошқармаси Ўзбекистон Республикаси экология ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш Давлат қўмитаси раиси томонидан тасдиқланган штатлар жадвалига мувофиқ мутахассислар билан тўлдирилади.

Озон емирувчи моддалар ва уларнинг таркибидаги маҳсулотларни импорт қилиш ёки экспорт қилишда рухсат бериш тартиб-таомиллари

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 09.01.2018 йилдаги 17-сонли "Ўзбекистон Республикасига импортни тартибга солиш ва озонни бузувчи моддалар ва уларни ўз ичига олган маҳсулотларни Ўзбекистон Республикасидан экспорт қилишни янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида" ги қарорига мувофиқ, аризачи рухсатнома олиш учун Давлат хизматлари марказларига ёхуд ягона Портал орқали (www.my.gov.uz) Ўзбекистон Республикасининг интерактив давлат хизматлари қуйидаги ҳужжатлар:

1) озон емирувчи моддалар ва уларнинг таркибидаги маҳсулотларни импорт қилиш ёки экспорт қилишга рухсатнома бериш учун ариза;

2) озон емирувчи моддаларни ва уларни ўз ичига олган маҳсулотларни импорт қилиш ёки экспорт қилиш бўйича шартнома (шартнома, инвойс ва бошқалар) нусхаси;

3) озон емирувчи моддаларни утилизация қилиш ёки қайта тиклашни амалга оширган ихтисослаштирилган ташкилотнинг маълумотномаси, етказиб бериш ҳажмлари кўрсатилган ҳолда (илгари ишлатилган ва қайта тикланган озон емирувчи моддаларни Ўзбекистон Республикасига олиб киришда тақдим этилади);

4) рухсатнома бериш тўғрисидаги аризани кўриб чиқиш учун йиғим тўланганлиги тўғрисидаги банк ҳужжати;

5) импорт қилинадиган озон емирувчи моддаларнинг таркиби, шунингдек давлат экология қўмитасининг талабига биноан экспорт қилинадиган мамлакат томонидан берилган лицензиянинг нусхаси.

Таъкидлаш жоизки, аризачи рухсатнома бериш учун аризани кўриб чиқиш учун тақдим этиладиган маълумотларнинг тўғрилиги учун жавобгардир.

Таъкидлаш жоизки, Давлат экология қўмитаси зарурат бўлганда аризачининг мамлакат экспорт қилувчи ваколатли органларидан озон емирувчи моддалар, уларнинг таркибидаги маҳсулотлар, аризада кўрсатилган маълумотларга мувофиқлиги тўғрисидаги қўшимча ҳужжатлар ва маълумотларни олмасдан, шунингдек, Ўзбекистон Республикаси давлат божхона қўмитаси ходимлари билан биргаликда визуал кўрикдан, инструментал ўлчашлар, ўрганиш, тадқиқ қилиш, сўров ва бошқа маълумотларни олади.

Давлат хизматлари маркази ходими белгиланган тартибда Давлат экология қўмитаси томонидан тасдиқланган давлат хизматининг паспортига мувофиқ аризани тўлдиришнинг тўлиқлигини текширади.

Ариза рўйхатдан ўтказилгандан сўнг давлат хизматлари маркази ходими ариза берувчига ариза олганлиги тўғрисида квитанция беради ёки аризани рўйхатга олиш рақами кўрсатилган ҳолда ариза нусхасига тегишли белги қўяди.

Давлат хизматлари маркази ходими аризани олган кунида аризада кўрсатилган маълумотларни ягона Портал орқали Давлат экология қўмитасига ёки унинг ҳудудий бўлинмасига юбориладиган махсус шаклга шахсан киритади.

Ариза ариза берувчи жойлашган жойдаги давлат хизматлари марказига шахсан келиб тушган тақдирда, ариза Давлат хизматлари маркази томонидан ягона Портал орқали Давлат экология қўмитасига ёки унинг ҳудудий бўлинмасига юборилади.

Ариза берувчи томонидан давлат хизматлари марказига электрон ташувчида ариза тақдим этилган тақдирда, давлат хизматлари маркази ходими зарур ҳолларда унга ягона Портал орқали ўз-ўзига хизмат кўрсатиш учун ажратилган давлат хизматлари маркази биносида ариза юборишга кўмаклашади.

Ягона Портал орқали юборилган ариза ноёб рўйхатга олиш рақами берилган ҳолда автоматик тарзда қайд этилади.
 

Озон емирувчи моддаларни, уларнинг таркибидаги маҳсулотларни импорт қилиш ёки экспорт қилишга рухсатномалар бериш, моддалар ёки маҳсулотларда озон емирувчи моддалар мавжуд эмаслиги ҳақидаги хулосалар 
 

Атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузганлик учун юридик ва жисмоний шахсларнинг жавобгарлиги

Таъкидлаш жоизки, фаолияти атмосфера ҳавосига ифлослантирувчи моддалар ва озон емирувчи моддаларни чиқариш билан боғлиқ бўлган корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар:

– атмосфера ҳавосига эмиссияларни тозалаш ва унга зарарли жисмоний таъсирни камайтириш учун тузилмалар, иншоотлар ва асбоб-ускуналарни ишлатиш ва ишлаш қоидаларига риоя қилиш, шунингдек уларни назорат қилиш;

– озон емирувчи моддаларни ҳисобга олиш, уларни атмосфера ҳавосига чиқаришга йўл қўймаслик, қайта ишлашни амалга ошириш (уларни қайта ишлатиш учун дастлабки тозалаш);

– хўжалик объектлари атрофида санитария-ҳимоя зоналарини яратиш;

– атмосфера ҳавосига ифлослантирувчи моддаларнинг максимал рухсат этилган эмиссияси стандартларини белгилаш;

– атмосфера ҳавосига ифлослантирувчи моддалар эмиссиясини камайтириш ва (ёки) олдини олиш ва унга зарарли жисмоний таъсир кўрсатиш бўйича чоралар кўриш;

– атмосфера ҳавосига рухсат этилган максимал эмиссия стандартларига ва унга жисмоний омилларнинг зарарли таъсирига риоя этилишини назорат қилиш, уларнинг ҳисобини юритиш ва статистик ҳисоботларни тақдим этиш;

– атмосфера ҳавосига ифлослантирувчи моддалар чиқиндиларининг миқдорий ва сифатли таркибини аниқлаш учун намуналарни танлаб олиш ва ўлчашни таъминлаш;

– ёқилғи ёниши учун мўлжалланмаган жойларда ва (ёки) қурилмаларда ёқилғи сифатида ишлатиладиган ёқилғининг, моддаларнинг ёки моддаларнинг аралашмасининг ёнишига йўл қўймаслик, шунингдек ёқилғи бўлмаган материаллар ва чиқиндиларни ёқиш, ёниш махсус қурилмалар ёрдамида амалга ошириладиган ҳоллар бундан мустасно ва атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш тўғрисидаги қонун ҳужжатлари ва чиқиндилар тўғрисидаги қонун ҳужжатларига риоя этилиши;

– энергияни тежовчи ва (ёки) ресурсларни тежовчи технологияларни жорий этиш ва экологик тоза энергия манбаларидан фойдаланиш бўйича чоралар кўрсин;

– Ўзбекистон Республикаси экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси билан келишилган, кутилган ноқулай об-ҳаво шароитлари туфайли ифлослантирувчи моддалар ва биологик организмларнинг атмосфера ҳавосига эмиссиясини камайтириш чора-тадбирларини амалга ошириш;

– корхона ва транспорт коммуникатсиялари таъсир доирасидаги атроф-муҳит ва аҳоли саломатлигига зарарли таъсирларни баҳолаш;

– сақлаш, ташиш, кучли заҳарли моддалар ва учувчан бирикмалардан фойдаланиш қоидалари ва улардан контейнерларни зарарсизлантириш шартларига риоя қилинг;

– атмосфера ҳавосига ифлослантирувчи моддаларнинг Воллей ва авария чиқиндиларини олдини олиш, потентсиал хавфли вазиятлар юзага келиши, шунингдек, атмосфера ҳавосининг трансчегаравий ифлосланишини камайтириш бўйича чоралар кўриш;

– чиқиндиларни утилизатсия қилишни таъминлаш ва уларни йиғиш ва қайта ишлаш вақтида атмосфера ҳавосининг ифлосланишини олдини олиш бўйича чоралар кўриш.
 

Ўзбекистон Республикасининг "атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш тўғрисида" ги Қонунининг 29-моддасига мувофиқ атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузганликда айбдор шахслар юқорида кўрсатилган қонун ҳужжатларини бузганлик учун жавобгар бўладилар.

Таъкидлаш жоизки, корхоналар, муассасалар, ташкилотлар ва фуқаролар атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузганлик учун этказилган зарарни қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда қоплашлари шарт. Зарарни қоплаш айбдорларни қонун ҳужжатларига мувофиқ жавобгарликдан озод қилмайди.
 

Атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш соҳасидаги норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар

Атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш соҳасидаги фаолият Ўзбекистон Республикасининг "атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш тўғрисида" ги Қонунига мувофиқ амалга оширилади, унда атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш бўйича Ўзбекистон Республикаси қонунчилигига риоя этилиши устидан давлат назоратини амалга ошириш чора-тадбирларини ташкил этиш ва амалга ошириш асосий фаолият ҳисобланади.

Юқоридаги қонуннинг 8 моддаси атмосфера ҳавосига ҳар бир статсионар эмиссия манбаи учун максимал рухсат этилган эмиссия стандартлари белгиланади. Рухсат этилган максимал эмиссия нормативларини ишлаб чиқиш тартиби Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2014 йил 21 январдаги "Экологик нормативлар лойиҳаларини ишлаб чиқиш ва келишиш тартиби тўғрисидаги низомни тасдиқлаш ҳақида" 14-сон қарорига мувофиқ тартибга солинади.

Ўзбекистон Республикаси адлия вазирлиги томонидан 2006 йил 3 январдаги 1533-сон билан рўйхатга олинган "Ўзбекистон Республикаси корхоналари учун атмосферага ифлослантирувчи моддаларни ифлосланиш манбаларини хатловдан ўтказиш ва ифлослантирувчи моддаларни нормализатсия қилиш бўйича кўрсатмалар" га мувофиқ ифлослантирувчи моддалар эмиссиясини статсионар манбалардан ҳисоблаш амалга оширилади.

Екологик кўрсаткичларни яхшилаш учун республикада ишлаб чиқарилаётган автотранспорт воситаларининг чиқинди газларида ифлослантирувчи моддалар эмиссиясини чеклаш ишлаб чиқилди ва 2011 йил 1 августдан бошлаб миллий стандартлар жорий этилди:

1) ЎзДСT -35.24. "Ягона кўрсатмалар билан боғлиқ: кўринадиган ифлослантирувчи моддаларни чиқариш билан боғлиқ сиқилишдан алангаланадиган моторларни расмий тасдиқлаш; ИИ. автотранспорт воситаларини расмий равишда тасдиқлаш, уларнинг устига сиқишни билан ишлайдиган моторларни ўрнатиш, расмий равишда дизайн тури бўйича тасдиқланган; ИИИ. кўринадиган ифлослантирувчи моддалар чиқарилишига нисбатан сиқилишдан алангаланадиган восита билан автотранспорт воситаларини расмий тасдиқлаш; ИВ. бу бизнинг беморларимиз ва ходимларимиз учун катта шараф.1/Адд.23/Рев.2 25 апрел 1986 йил);

2) Ўз. ДСТ - 35.49. "Табиий газ ёки суюлтирилган газда ишлайдиган ва транспорт воситаларида фойдаланиш учун мўлжалланган мажбурий атеşлеме моторларидан ифлослантирувчи газсимон моддалар ва қаттиқ заррачалар эмиссиясини чеклаш бўйича чора - тадбирлар қабул қилиниши керак бўлган ягона кўрсатмалар" (БМТ эC қоидалари билан бир хил: № 49 4 Ревизёни (е/ЕCЕ/324-ЕCЕ/ТРАНС/505/Рев ҳужжати).1/Адд.48/Рев.4 13 август 2008 йил);

3) Ўз. ДСТ -35.83. "Двигателлар учун зарур бўлган ёқилғига қараб ифлослантирувчи эмиссияларга нисбатан транспорт воситаларини расмий тасдиқлаш бўйича ягона қоидалар" (БМТнинг ЭCЕ қоидалари билан бир хил: 83 Ревизён 3 (е/ЕCЕ/324 - эcе/ТРАНС/505/Рев ҳужжати).1/Адд.82/Рев.3 йил 14 июн 2005 йил).

Фойдаланилаётган автотранспорт воситалари учун қуйидаги давлат стандартлари ишлаб чиқилди ва амал қилади:

1) Гост 17.2.2.03 -87 "табиатни муҳофаза қилиш. Атмосфера. Бензин двигателлари билан чиқинди газларда углерод оксиди ва углеводородлар мазмунини ўлчаш нормалари ва усуллари. Хавфсизлик талаблари". (Ўзгартиришлар стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш бўйича давлатлараро Кенгаш томонидан қабул қилинди (12.10.98 йилдаги 14-сонли баённома). Давлатлараро Кенгашнинг 3080-сонли техник котибияти томонидан рўйхатга олинган).

2) 2 - сонли ГОСТ 21393-75 "дизелли Автомобиллар. Чиқинди газларининг тутуни. Нормалар ва ўлчаш усуллари. Хавфсизлик талаблари". (Ўзгартиришлар стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш бўйича давлатлараро Кенгаш томонидан қабул қилинган (1998 йил 12 октябрдаги 14-сонли баённома). Давлатлараро Кенгашнинг 3123-сонли техник котибияти томонидан рўйхатга олинган).

3) ЎзДСт 2305:2011 "табиатни муҳофаза қилиш. Атмосфера. Газ баллонли автомобилларнинг чиқинди газларида углерод оксиди ва углеводородларнинг таркибини ўлчаш нормалари ва усуллари".

Атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш соҳасидаги тез-тез сўраладиган саволлар

Савол: атмосфера ҳавосида қайси моддалар мавжуд?

Жавоб:

Азот-78,08%;

Кислород-20,09%;

Аргон-0,93%;

карбонат Ангидрит - 0,033%.

Бошқа - 0,033 % (гелий, метан, криптон, азот оксиди, ксенон, водород).
 

Савол: республикада транспорт секторидан эмиссияларни истиқболга қисқартириш бўйича нима амалга оширилади?

Жавоб: 

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2009 йил 30 октябрдаги ПФ-5863-сонли Фармони билан тасдиқланган Ўзбекистон Республикаси атроф-муҳитни муҳофаза қилиш концепциясида атмосфера ҳавосига транспортнинг салбий таъсирини юмшатиш билан боғлиқ асосий чора-тадбирлар назарда тутилган бўлиб, бу шубҳасиз транспорт секторидан ифлослантирувчи моддалар эмиссиясини сезиларли даражада камайтиришга олиб келади.

Ушбу концепция доирасида 2020 йил 1 январдан бошлаб "евро-4" дан паст бўлган экологик синф мотор ёқилғисини ишлаб чиқариш учун янги қувватларни ишга тушириш тақиқланади.

Бундан ташқари, тақиқланган: 2022 йил 1 январдан бошлаб, "евро-3" ва 2023 йил 1 январдан бошлаб қуйида экологик синф мотор ёқилғи "эркин муомалага (импорт) учун" вақтинчалик импорт "ва" масала " божхона режими остида жойлаштириш-экологик синф мотор ёқилғи "евро-4" қуйида»; газ, бензин ва дизел двигателлари билан жиҳозланган "м" ва "Н" тоифадаги ғилдиракли транспорт воситаларини ишлатиш ва сотиш мақсадида 2022 йил 1 январдан бошлаб "вақтинчалик импорт" ва "эркин муомалага чиқариш (импорт)" божхона режимига жойлаштириш, уларнинг токсиклиги "евро-4" экологик синфининг талабларига жавоб бермайди.

Савол: чанг ва газни тозалаш қурилмаларининг турлари қандай?

Жавоб:

1. Чанг зарраларини (тсиклонларни) қуруқ тозалаш.

2. Нам тозалаш (Снуббера).

3. Филтрлар (енг, мато филтри)

4. Электр филтрлари.

5. Кимёвий тозалаш ускуналари.

6. Иссиқлик ва термокаталитик тозалаш қурилмалари.

7. Бошқалар.

Атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш бошқармаси