Atmosfera havosini muhofaza qilish boshqarmasining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:

– korxonalarda, muassasalarda, tashkilotlarda, jamoat tashkilotlarida va fuqarolar o‘rtasida atmosfera havosini muhofaza qilish sohasida davlat nazoratini olib boradi;

– atmosfera havosini muhofaza qilish sohasida asosiy yo‘nalishlarida loyihalar ishlab chiqish, Respublika hududida atmosfera havosin muhofaza qilish sohasida yagona ilmiy-texnik siyosatni amalga oshiradi;

– atmosfera havosini tabiy tarkibini saqlash va undan oqilona foydalanish;

– atmosfera havosini qulay sifatliligini ta’minlash;
 

Atmosfera havosini muhofaza qilish boshqarmasi o‘ziga yuklatilgan vazifalarga muvofiq:

– Respublika va tarmoq, idoraviy normativlarini, atmosfera havosini muhofaza qilish qoidalari va standartlarini ishlab chiqadi va tasdiqlashda ishtirok etadi;

– Atmosfera havosini ifloslanishini kamaytirish, ularni tabiatni muhofaza qilish va tabiatdan oqilona foydalanish bo‘yicha maqsadli davlat dasturlariga kiritish uchun takliflar kiritadi.

– Atmosfera havosini muhofaza qilish bo‘yicha vazirliklar, davlat qo‘mitalari,idoralar va boshqa tabiatdan foydalanuvchi korxonalarga dastur va tadbirlar rejalarini muvofiqlashtirish bo‘yicha takliflar beradi

– Respublika va tarmoq idoraviy normativlarini, atmosfera havosini muhofaza qilish qoidalari va standartlarini ishlab chiqish va tasdiqlash, atmosfera havosini ifloslanishini nazorat qilishda ishtirok etadi;

– Davlat ekologiya qo‘mitasi raxbariyatining topshirig‘iga binoan ozonni yemiruvchi moddalarni olib kirish kvotalarini belgilaydi va ularni O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasiga belgilangan tartibda tasdiqlash uchun takliflar kiritadi;

– O‘zbekiston Respublikasiga olib kirish uchun belgilangan tartibda ruxsatnomalar berish ozonni buzuvchi moddalar va ularni o‘z ichiga olgan mahsulotlarni O‘zbekiston Respublikasidan olib chiqish ishlarini tashkil etadi, shuningdek bunday ruxsatnomalar beradi;

– Xavfli yuklarni O‘zbekiston Respublikasi hududi orqali tranzit tashishni amalga oshirish uchun belgilangan tartibda asosli hulosalar tayyorlaydi;

Rejalashtirilgan ishni bajarish uchun atmosfera havosini muhofaza qilish boshqarmasi O‘zbekiston Respublikasi ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish Davlat qo‘mitasi raisi tomonidan tasdiqlangan shtatlar jadvaliga muvofiq mutaxassislar bilan to‘ldiriladi.

Ozon yemiruvchi moddalar va ularning tarkibidagi mahsulotlarni import qilish yoki eksport qilishda ruxsat berish tartib-taomillari

O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 09.01.2018 yildagi 17-sonli "O‘zbekiston Respublikasiga importni tartibga solish va ozonni buzuvchi moddalar va ularni o‘z ichiga olgan mahsulotlarni O‘zbekiston Respublikasidan eksport qilishni yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida" gi qaroriga muvofiq, arizachi ruxsatnoma olish uchun Davlat xizmatlari markazlariga yoxud yagona Portal orqali (www.my.gov.uz) O‘zbekiston Respublikasining interaktiv davlat xizmatlari quyidagi hujjatlar:

1) ozon yemiruvchi moddalar va ularning tarkibidagi mahsulotlarni import qilish yoki eksport qilishga ruxsatnoma berish uchun ariza;

2) ozon yemiruvchi moddalarni va ularni o‘z ichiga olgan mahsulotlarni import qilish yoki eksport qilish bo‘yicha shartnoma (shartnoma, invoys va boshqalar) nusxasi;

3) ozon yemiruvchi moddalarni utilizatsiya qilish yoki qayta tiklashni amalga oshirgan ixtisoslashtirilgan tashkilotning ma’lumotnomasi, yetkazib berish hajmlari ko‘rsatilgan holda (ilgari ishlatilgan va qayta tiklangan ozon yemiruvchi moddalarni O‘zbekiston Respublikasiga olib kirishda taqdim etiladi);

4) ruxsatnoma berish to‘g‘risidagi arizani ko‘rib chiqish uchun yig‘im to‘langanligi to‘g‘risidagi bank hujjati;

5) import qilinadigan ozon yemiruvchi moddalarning tarkibi, shuningdek davlat ekologiya qo‘mitasining talabiga binoan eksport qilinadigan mamlakat tomonidan berilgan litsenziyaning nusxasi.
 

Ta’kidlash joizki, arizachi ruxsatnoma berish uchun arizani ko‘rib chiqish uchun taqdim etiladigan ma’lumotlarning to‘g‘riligi uchun javobgardir.

Ta’kidlash joizki, Davlat ekologiya qo‘mitasi zarurat bo‘lganda arizachining mamlakat eksport qiluvchi vakolatli organlaridan ozon yemiruvchi moddalar, ularning tarkibidagi mahsulotlar, arizada ko‘rsatilgan ma’lumotlarga muvofiqligi to‘g‘risidagi qo‘shimcha hujjatlar va ma’lumotlarni olmasdan, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi davlat bojxona qo‘mitasi xodimlari bilan birgalikda vizual ko‘rikdan, instrumental o‘lchashlar, o‘rganish, tadqiq qilish, so‘rov va boshqa ma’lumotlarni oladi.

Davlat xizmatlari markazi xodimi belgilangan tartibda Davlat ekologiya qo‘mitasi tomonidan tasdiqlangan davlat xizmatining pasportiga muvofiq arizani to‘ldirishning to‘liqligini tekshiradi.

Ariza ro‘yxatdan o‘tkazilgandan so‘ng davlat xizmatlari markazi xodimi ariza beruvchiga ariza olganligi to‘g‘risida kvitantsiya beradi yoki arizani ro‘yxatga olish raqami ko‘rsatilgan holda ariza nusxasiga tegishli belgi qo‘yadi.

Davlat xizmatlari markazi xodimi arizani olgan kunida arizada ko‘rsatilgan ma’lumotlarni yagona Portal orqali Davlat ekologiya qo‘mitasiga yoki uning hududiy bo‘linmasiga yuboriladigan maxsus shaklga shaxsan kiritadi.

Ariza ariza beruvchi joylashgan joydagi davlat xizmatlari markaziga shaxsan kelib tushgan taqdirda, ariza Davlat xizmatlari markazi tomonidan yagona Portal orqali Davlat ekologiya qo‘mitasiga yoki uning hududiy bo‘linmasiga yuboriladi.

Ariza beruvchi tomonidan davlat xizmatlari markaziga elektron tashuvchida ariza taqdim etilgan taqdirda, davlat xizmatlari markazi xodimi zarur hollarda unga yagona Portal orqali o‘z-o‘ziga xizmat ko‘rsatish uchun ajratilgan davlat xizmatlari markazi binosida ariza yuborishga ko‘maklashadi.

Yagona Portal orqali yuborilgan ariza noyob ro‘yxatga olish raqami berilgan holda avtomatik tarzda qayd etiladi.
 

Ozon yemiruvchi moddalarni, ularning tarkibidagi mahsulotlarni import qilish yoki eksport qilishga ruxsatnomalar berish, moddalar yoki mahsulotlarda ozon yemiruvchi moddalar mavjud emasligi haqidagi xulosalar 

Atmosfera havosini muhofaza qilish to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini buzganlik uchun yuridik va jismoniy shaxslarning javobgarligi

Ta’kidlash joizki, faoliyati atmosfera havosiga ifloslantiruvchi moddalar va ozon yemiruvchi moddalarni chiqarish bilan bog‘liq bo‘lgan korxonalar, muassasalar va tashkilotlar:

– atmosfera havosiga emissiyalarni tozalash va unga zararli jismoniy ta’sirni kamaytirish uchun tuzilmalar, inshootlar va asbob-uskunalarni ishlatish va ishlash qoidalariga rioya qilish, shuningdek ularni nazorat qilish;

– ozon yemiruvchi moddalarni hisobga olish, ularni atmosfera havosiga chiqarishga yo‘l qo‘ymaslik, qayta ishlashni amalga oshirish (ularni qayta ishlatish uchun dastlabki tozalash);

– xo‘jalik ob’ektlari atrofida sanitariya-himoya zonalarini yaratish;

– atmosfera havosiga ifloslantiruvchi moddalarning maksimal ruxsat etilgan emissiyasi standartlarini belgilash;

– atmosfera havosiga ifloslantiruvchi moddalar emissiyasini kamaytirish va (yoki) oldini olish va unga zararli jismoniy ta’sir ko‘rsatish bo‘yicha choralar ko‘rish;

– atmosfera havosiga ruxsat etilgan maksimal emissiya standartlariga va unga jismoniy omillarning zararli ta’siriga rioya etilishini nazorat qilish, ularning hisobini yuritish va statistik hisobotlarni taqdim etish;

– atmosfera havosiga ifloslantiruvchi moddalar chiqindilarining miqdoriy va sifatli tarkibini aniqlash uchun namunalarni tanlab olish va o‘lchashni ta’minlash;

– yoqilg‘i yonishi uchun mo‘ljallanmagan joylarda va (yoki) qurilmalarda yoqilg‘i sifatida ishlatiladigan yoqilg‘ining, moddalarning yoki moddalarning aralashmasining yonishiga yo‘l qo‘ymaslik, shuningdek yoqilg‘i bo‘lmagan materiallar va chiqindilarni yoqish, yonish maxsus qurilmalar yordamida amalga oshiriladigan hollar bundan mustasno va atmosfera havosini muhofaza qilish to‘g‘risidagi qonun hujjatlari va chiqindilar to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishi;

– energiyani tejovchi va (yoki) resurslarni tejovchi texnologiyalarni joriy etish va ekologik toza energiya manbalaridan foydalanish bo‘yicha choralar ko‘rsin;

– O‘zbekiston Respublikasi ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasi bilan kelishilgan, kutilgan noqulay ob-havo sharoitlari tufayli ifloslantiruvchi moddalar va biologik organizmlarning atmosfera havosiga emissiyasini kamaytirish chora-tadbirlarini amalga oshirish;

– korxona va transport kommunikatsiyalari ta’sir doirasidagi atrof-muhit va aholi salomatligiga zararli ta’sirlarni baholash;

– saqlash, tashish, kuchli zaharli moddalar va uchuvchan birikmalardan foydalanish qoidalari va ulardan konteynerlarni zararsizlantirish shartlariga rioya qiling;

– atmosfera havosiga ifloslantiruvchi moddalarning Volley va avariya chiqindilarini oldini olish, potentsial xavfli vaziyatlar yuzaga kelishi, shuningdek, atmosfera havosining transchegaraviy ifloslanishini kamaytirish bo‘yicha choralar ko‘rish;

– chiqindilarni utilizatsiya qilishni ta’minlash va ularni yig‘ish va qayta ishlash vaqtida atmosfera havosining ifloslanishini oldini olish bo‘yicha choralar ko‘rish.
 

O‘zbekiston Respublikasining "atmosfera havosini muhofaza qilish to‘g‘risida" gi Qonunining 29-moddasiga muvofiq atmosfera havosini muhofaza qilish to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini buzganlikda aybdor shaxslar yuqorida ko‘rsatilgan qonun hujjatlarini buzganlik uchun javobgar bo‘ladilar.

Ta’kidlash joizki, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar va fuqarolar atmosfera havosini muhofaza qilish to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini buzganlik uchun etkazilgan zararni qonun hujjatlarida belgilangan tartibda qoplashlari shart. Zararni qoplash aybdorlarni qonun hujjatlariga muvofiq javobgarlikdan ozod qilmaydi.
 

Atmosfera havosini muhofaza qilish sohasidagi normativ-huquqiy hujjatlar

Atmosfera havosini muhofaza qilish sohasidagi faoliyat O‘zbekiston Respublikasining "atmosfera havosini muhofaza qilish to‘g‘risida" gi Qonuniga muvofiq amalga oshiriladi, unda atmosfera havosini muhofaza qilish bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligiga rioya etilishi ustidan davlat nazoratini amalga oshirish chora-tadbirlarini tashkil etish va amalga oshirish asosiy faoliyat hisoblanadi.

Yuqoridagi qonunning 8 moddasi atmosfera havosiga har bir statsionar emissiya manbai uchun maksimal ruxsat etilgan emissiya standartlari belgilanadi. Ruxsat etilgan maksimal emissiya normativlarini ishlab chiqish tartibi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2014 yil 21 yanvardagi "Ekologik normativlar loyihalarini ishlab chiqish va kelishish tartibi to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash haqida" 14-son qaroriga muvofiq tartibga solinadi.

O‘zbekiston Respublikasi adliya vazirligi tomonidan 2006 yil 3 yanvardagi 1533-son bilan ro‘yxatga olingan "O‘zbekiston Respublikasi korxonalari uchun atmosferaga ifloslantiruvchi moddalarni ifloslanish manbalarini xatlovdan o‘tkazish va ifloslantiruvchi moddalarni normalizatsiya qilish bo‘yicha ko‘rsatmalar" ga muvofiq ifloslantiruvchi moddalar emissiyasini statsionar manbalardan hisoblash amalga oshiriladi.

Ekologik ko‘rsatkichlarni yaxshilash uchun respublikada ishlab chiqarilayotgan avtotransport vositalarining chiqindi gazlarida ifloslantiruvchi moddalar emissiyasini cheklash ishlab chiqildi va 2011 yil 1 avgustdan boshlab milliy standartlar joriy etildi:

1) O‘zDSt -35.24. "Yagona ko‘rsatmalar bilan bog‘liq: I. ko‘rinadigan ifloslantiruvchi moddalarni chiqarish bilan bog‘liq siqilishdan alangalanadigan motorlarni rasmiy tasdiqlash; II. avtotransport vositalarini rasmiy ravishda tasdiqlash, ularning ustiga siqishni bilan ishlaydigan motorlarni o‘rnatish, rasmiy ravishda dizayn turi bo‘yicha tasdiqlangan; III. ko‘rinadigan ifloslantiruvchi moddalar chiqarilishiga nisbatan siqilishdan alangalanadigan vosita bilan avtotransport vositalarini rasmiy tasdiqlash; IV. bu bizning bemorlarimiz va xodimlarimiz uchun katta sharaf.1/Add.23/Rev.2 25 aprel 1986 yil);

2) o‘z Dst - 35.49. "Tabiiy gaz yoki suyultirilgan gazda ishlaydigan va transport vositalarida foydalanish uchun mo‘ljallangan majburiy ateşleme motorlaridan ifloslantiruvchi gazsimon moddalar va qattiq zarrachalar emissiyasini cheklash bo‘yicha chora - tadbirlar qabul qilinishi kerak bo‘lgan yagona ko‘rsatmalar" (BMT eC qoidalari bilan bir xil: № 49 4 Revizyoni (e/ECE/324-ECE/TRANS/505/Rev hujjati).1/Add.48/Rev.4 13 avgust 2008 yil);

3) O‘zDSt -35.83. "Dvigatellar uchun zarur bo‘lgan yoqilg‘iga qarab ifloslantiruvchi emissiyalarga nisbatan transport vositalarini rasmiy tasdiqlash bo‘yicha yagona qoidalar" (BMTning eCE qoidalari bilan bir xil: 83 Revizyon 3 (e/ECE/324 - ece/TRANS/505/Rev hujjati).1/Add.82/Rev.3 yil 14 iyun 2005 yil).

Foydalanilayotgan avtotransport vositalari uchun quyidagi davlat standartlari ishlab chiqildi va amal qiladi:

1) Gost 17.2.2.03 -87 "tabiatni muhofaza qilish. Atmosfera. Benzin dvigatellari bilan chiqindi gazlarda uglerod oksidi va uglevodorodlar mazmunini o‘lchash normalari va usullari. Xavfsizlik talablari". (O‘zgartirishlar standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish bo‘yicha davlatlararo Kengash tomonidan qabul qilindi (12.10.98 yildagi 14-sonli bayonnoma). Davlatlararo Kengashning 3080-sonli texnik kotibiyati tomonidan ro‘yxatga olingan).

2) 2 - sonli GOST 21393-75 "dizelli Avtomobillar. Chiqindi gazlarining tutuni. Normalar va o‘lchash usullari. Xavfsizlik talablari". (O‘zgartirishlar standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish bo‘yicha davlatlararo Kengash tomonidan qabul qilingan (1998 yil 12 oktyabrdagi 14-sonli bayonnoma). Davlatlararo Kengashning 3123-sonli texnik kotibiyati tomonidan ro‘yxatga olingan).

3) O‘zDSt 2305:2011 "tabiatni muhofaza qilish. Atmosfera. Gaz ballonli avtomobillarning chiqindi gazlarida uglerod oksidi va uglevodorodlarning tarkibini o‘lchash normalari va usullari".

Atmosfera havosini muhofaza qilish sohasidagi tez-tez so‘raladigan savollar

Savol: atmosfera havosida qaysi moddalar mavjud?

Javob:

Azot-78,08%;

Kislorod-20,09%;

Argon-0,93%;

karbonat Angidrit - 0,033%.

Boshqa - 0,033 % (geliy, metan, kripton, azot oksidi, ksenon, vodorod).
 

Savol: respublikada transport sektoridan emissiyalarni istiqbolga qisqartirish bo‘yicha nima amalga oshiriladi?

Javob: 

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2009 yil 30 oktyabrdagi PF-5863-sonli Farmoni bilan tasdiqlangan O‘zbekiston Respublikasi atrof-muhitni muhofaza qilish kontseptsiyasida atmosfera havosiga transportning salbiy ta’sirini yumshatish bilan bog‘liq asosiy chora-tadbirlar nazarda tutilgan bo‘lib, bu shubhasiz transport sektoridan ifloslantiruvchi moddalar emissiyasini sezilarli darajada kamaytirishga olib keladi.

Ushbu kontseptsiya doirasida 2020 yil 1 yanvardan boshlab "evro-4" dan past bo‘lgan ekologik sinf motor yoqilg‘isini ishlab chiqarish uchun yangi quvvatlarni ishga tushirish taqiqlanadi.

Bundan tashqari, taqiqlangan: 2022 yil 1 yanvardan boshlab, "evro-3" va 2023 yil 1 yanvardan boshlab quyida ekologik sinf motor yoqilg‘i "erkin muomalaga (import) uchun" vaqtinchalik import "va" masala " bojxona rejimi ostida joylashtirish-ekologik sinf motor yoqilg‘i "evro-4" quyida»; gaz, benzin va dizel dvigatellari bilan jihozlangan "m" va "N" toifadagi g‘ildirakli transport vositalarini ishlatish va sotish maqsadida 2022 yil 1 yanvardan boshlab "vaqtinchalik import" va "erkin muomalaga chiqarish (import)" bojxona rejimiga joylashtirish, ularning toksikligi "evro-4" ekologik sinfining talablariga javob bermaydi.

Savol: chang va gazni tozalash qurilmalarining turlari qanday?

Javob:

1. Chang zarralarini (tsiklonlarni) quruq tozalash.

2. Nam tozalash (Snubbera).

3. Filtrlar (eng, mato filtri)

4. Elektr filtrlari.

5. Kimyoviy tozalash uskunalari.

6. Issiqlik va termokatalitik tozalash qurilmalari.

7. Boshqalar.

Atmosfera havosini muhofaza qilish boshqarmasi