Tabiatga g‘amxo'rlik – zamonaviy jamiyatning muhim qarashlaridandir. Shu uchun Tabiat resurslari vazirligi “Tozalik – bu chiqindi tashlamaslik” ijtimoiy ekologik aksiyasini amalga oshiradi.
Aksiyaning maqsadi – atrof –muhitni muhofaza qilishga jamoatchilik e’tiborini jalb qilish, aholi tomonidan chiqindilarni yo‘llarga va tabiat qo‘yniga tashlashini to‘htatishdan iborat.
Jamiyatda har birimiz ekologik barqarorlik uchun kurashga hissa qo‘shishimiz lozim. Chiqindini belgilanmagan joyga tashlamaslik – bu atrof –muhitni saqlashga undaydigan oddiy qadamdir.
Keling, yakdillikda dunyomizni toza va barqaror qilamiz!
____________________________________________________
Chiqindi qancha vaqtda parchalanadi:
1.Shisha idish
– 15 daqiqa foydalaniladi
– 1 000 yil parchalanadi
Parchalanish vaqtida atrof-muhitga salbiy ta'siri:
Shisha to'liq parchalanib ketmaydi. Singan shisha hayvonlar hamda insonlar uchun ham xavfli bo'lishi mumkin.
Qayta ishlanishi:
Shisha mahsulotlari ko‘p marta qayta ishlanganda ham xususiyatini yo‘qotmaydi. Ikkilamchi shishadan mahsulot tayyorlanganda resurs va energiya kamroq talab etiladi.
2. Plastik idish
– 15 daqiqa foydalaniladi
– 500 yilgacha parchalanmaydi
Parchalanish vaqtida atrof-muhitga salbiy ta'siri:
Plastik idish chirishi jarayonida mikrozarrachalarga aylanib, o‘zidan tuproq va suvni ifloslantiruvchi moddalarni ajratadi. Shu bilan birga, havoni ifloslantiruvchi zaharli moddalar va gazlarni ajratadi.
Qayta ishlanishi:
Plastik shisha to'liq qayta ishlanib, ifloslantirish miqdori past bo'ladi. Qayta ishlanadigan mahsulotga energiya va resurslar sarfi yangi ishlab chiqilayotgan mahsulotga nisbatan ancha kam va bu tabiiy resurslarni tejaydi.
Quyidagi mahsulotlarni ishlab chiqarishda ikkilamchi xom ashyo sifatida ishlatiladi:
-
kiyim va poyabzal uchun mato va materiallar;
-
plastik idishlar;
-
ish yuritish buyumlari;
-
mebel;
-
qurilish mollari;
-
yo'l qoplamalari.
3. Alyuminiy idish
– 15 daqiqa foydalaniladi
– 500 yil parchalanadi
Parchalanish vaqtida atrof-muhitga salbiy ta'siri:
Alyuminiy korroziyasi natijasida kimyoviy moddalar ajralib chiqib, tuproqni zaharlaydi, shuningdek, suv manbalarini va mahalliy ekotizimlarni ifloslantiradi.
Qayta ishlanishi:
Alyuminiy qutilar 100% ikkilamchi qayta ishlanib, alyuminiy olinadi. Ikkilamchi qayta ishlanadigan alyuminiy uchun energiya sarfi ruda qazib olish natijasida olingan aluminiyga nisbatan 95% iqtisod qilinadi.
4. Tibbiy niqoblar va taglik
– 2 –5 soat foydalaniladi
– 500 yil parchalanadi
Parchalanish vaqtida atrof-muhitga salbiy ta'siri:
Tibbiy niqoblar va tagliklar tarkibidagi plastik vaqt o'tishi bilan mikrozarrachalarga parchalanadi hamda o‘zidan tuproq va suvni ifloslantiruvchi moddalarni ajratadi.
Qayta ishlanishi:
Innovatsion texnologiyalar yordamida tibbiy niqoblardan avtomobil qoplamalari, yoqilg‘i yoki qurilish materiallarini hosil qilib, qayta foydalanish mumkin.
Tagliklar qayta ishlanishi mumkin va materiallardan qayta foydalanish qurilish materiallari (plitkalar) ishlab chiqarishda, shuningdek, yuqori sifatli elektr va issiqlik energiyasiga aylantirilishi mumkin.
5. Plastik paket
– 30 daqiqa foydalaniladi
– 200 yil parchalanadi
Parchalanish vaqtida atrof-muhitga salbiy ta'siri:
Plastik paket chiriganda plastik mikrozarrachalarga paylanadi hamda o‘zidan tuproq va suvni ifloslantiruvchi moddalarni ajratadi. Havoni ifloslantiradi va havo sifatiga salbiy ta'sir qiladigan zararli moddalar va gazlarni ajratadi.
Qayta ishlanishi:
Engil qayta ishlanadi. Qayta ishlanadigan mahsulotga energiya va resurslar sarfi yangi ishlab chiqilayotgan mahsulotga nisbatan ancha kam va bu tabiiy resurslarni tejaydi.
Quyidagi mahsulotlarni ishlab chiqarishda ikkilamchi xom ashyo sifatida ishlatiladi:
-
ish yuritish buyumlari;
-
qurilish mollari;
-
kiyim va poyabzal uchun mato va materiallar;
-
Sport jihozlari;
-
mebel;
-
qadoqlash materiallari;
-
yo'l sirtlari.
6. Bir martalik plastik idish
– 1 soat foydalaniladi
– 200 yil parchalanadi
Parchalanish vaqtida atrof-muhitga salbiy ta'siri:
Plastik idish chiriganda mikrozarrachalarga parchalanadi hamda o’zidan tuproq va suvni ifloslantiruvchi moddalarni ajratadi. Havoni ifloslantiradigan va havo sifatiga ta’sir qiladigan zararli moddalar va gazlarni ajratadi.
Qayta ishlanishi:
Engil qayta ishlashga yo’naltiriladi. Qayta ishlanadigan mahsulotga energiya va resurslar sarfi yangi ishlab chiqilayotgan mahsulotga nisbatan ancha kam va bu tabiiy resurslarni tejaydi.
Quyidagi mahsulotlarni ishlab chiqarishda ikkilamchi xom ashyo sifatida ishlatiladi:
-
ish yuritish buyumlari;
-
qurilish mollari;
-
kiyim va poyabzal uchun mato va materiallar;
-
sport jihozlari;
-
mebel;
-
qadoqlash materiallari;
-
yo'l sirtlari.
7. Akkumulyator
– 5 yil foydalaniladi;
– 100 yil parchalanadi.
Parchalanish vaqtida atrof-muhitga salbiy ta'siri:
Parchalanganda toksik elementlar tuproqqa va uning yangilanishiga salbiy ta'sir ko’rsatadi, shuningdek, yer osti suvlarni zaharlaydi.
Qayta ishlanishi:
Akkumulyatorda nikel, surma, qo'rg'oshin, rux, kadmiy, temir kabi qimmatbaho metallar mavjud. Ulardan yangi mahsulotlar ishlab chiqarish uchun qayta foydalaniladi. Qo'rg'oshin sof rangli metalldir (99% gacha), ammo qimmat. Qayta foydalanish va ishlab chiqarishda yuqori baholanadi.
8. Batareya
– 3 oy foydalaniladi
– 100 yil parchalanadi
Parchalanish vaqtida atrof-muhitga salbiy ta'siri:
Bitta batareya tarkibidagi og‘ir metallar tuproqqa singishi oqibatida, 20 m² yer va 400 litr suvni ifloslantirishi mumkin.
Qayta ishlanishi:
Batareyada simob, kadmiy, magniy, qo'rg'oshin, qalay, nikel, sink kabi metallar mavjud.
Qayta ishlanadigan akkumulyator ikkilamchi xom ashyosida quyidagilarda qo'llaniladi:
-
temir – qora metallurgiyada;
-
presslangan grafitda – trolleybuslar uchun cho'tkalar ishlab chiqarishda;
-
marganets tuzlarida – organik sintezda;
-
rux tuzlarida – farmatsevtika sanoatida.
9. Nam salfetkalar
– 1 daqiqa foydalaniladi
– 100 yil parchalanadi
Parchalanish vaqtida atrof-muhitga salbiy ta'siri:
Tarkibidagi plastik vaqt o'tishi bilan mikrozarrachalarga parchalanadi hamda o’zidan tuproq va suvni ifloslantiruvchi moddalarni ajratadi. Havoni ifloslantiradigan va havo sifatiga ta’sir qiladigan zararli moddalar va gazlarni ajratadi.
Qayta ishlanishi:
Ba'zi mamlakatlarda nam salfetkalarni qayta ishlab tola olish (kiyim qoldiqlarini, paxta va jun ishlab chiqarishni paxta holatiga qayta ishlash) amaliyoti qo'llaniladi. Bu yostiq, matras va adyol uchun plomba sifatida ishlatilishi mumkin.
10.Shokolad va muzqaymoq qadoqlari
– 20 daqiqa foydalaniladi
– 100 yil parchalanadi
Parchalanish vaqtida atrof-muhitga salbiy ta'siri:
Plastmassa va alyuminiy folga kabi komponentlar zaharli moddalarni chiqarib, tuproq va suvni ifloslantirishi mumkin.
Qayta ishlanishi:
Qayta ishlashga yo’naltiriladi. Qayta ishlanadigan mahsulotga energiya va resurslar sarfi yangi ishlab chiqilayotgan mahsulotga nisbatan ancha kam va bu tabiiy resurslarni tejaydi.
Quyidagi mahsulotlarni ishlab chiqarishda ikkilamchi xom ashyo sifatida ishlatiladi:
-
qurilish mollari;
-
sport jihozlari;
-
qadoqlash materiallari;
-
yo'l sirtlari.
11. Bir martalik kofe idishi
– 20 daqiqa foydalaniladi
– 50 yil parchalanadi
Parchalanish vaqtida atrof-muhitga salbiy ta'siri:
Tarkibidagi plastik vaqt o'tishi bilan mikrozarrachalarga parchalanadi hamda o’zidan tuproq va suvni ifloslantiruvchi moddalarni ajratadi.
Polimer plyonka kartondan ajratib olinib, qayta ishlanadi. Qog'oz maydalanadi va qadoqlash uchun karton ishlab chiqarishga yuboriladi – ya’ni, tuxum va sabzavotlar uchun tovoqlar, shisha idishlar uchun idishlar va boshqalar. Polimer plyonka asfalt ishlab chiqarishda ishlatilishi mumkin.
12. Saqich
– 10 daqiqa foydalaniladi
– 30 yil parchalanadi
Parchalanish vaqtida atrof-muhitga salbiy ta'siri:
Tarkibidagi kauchuk asos sintetik parchalanmaydigan materialdir. Atrof –muhitni plastik qadoqlash kabi ifloslantiradi.
Qayta ishlanishi:
Saqichni plastmassaga qayta ishlash mumkin. Qayta ishlangan materiallardan qalamlar, stakanlar, poyabzallar, bolalar o'yinchoqlari, uyali telefon qutilari, yugurish yo'laklari va shinalar ishlab chiqariladi.
13. Tetrapak
– 15 daqiqa foydalaniladi
– 5 yil parchalanadi
Parchalanish vaqtida atrof-muhitga salbiy ta'siri:
Plastmassa va alyuminiy folga kabi komponentlar zaharli moddalarni chiqarib, tuproq va suvni ifloslantirishi mumkin.
Qayta ishlanishi:
Tsellyuloza komponentidan gofrokarton (qadoqlash materiali) ishlab chiqariladi. Plastmassa va metall aralashmasidan granulalar tom yopish materiallari, ish yuritish buyumlari, skameykalar, quvurlar, qutilar va kompozit panellar ishlab chiqarishda ishlatiladi. Asfalt –beton ishlab chiqarishda bunday qadoqlashning maydalangan tarkibi ham qo'shiladi.
14. Sigaret qoldiqlari
– 3 daqiqa foydalaniladi
– 5 yil parchalanadi
Parchalanish vaqtida atrof-muhitga salbiy ta'siri:
Tuproq va suvni ifloslantiradi, tabiiy bio –zanjirlarni buzadi, ayrim o'simlik turlarining o'sishiga to’sqinlik qiladi, hayvonlarni zaharlaydi.
Qayta ishlanishi:
Yig'ilgan sigaret qoldiqlari ko'p bosqichli jarayondan o'tadi, uning davomida plastmassa toksinlardan ajratiladi. Qayta ishlangan materiallar transport uchun ishlatiladigan palletlar, park inshootlari va frizbi plitalarini tayyorlash uchun ishlatilishi mumkin.
15. Ofis qog'ozi
– 1 soat foydalaniladi
– 2 yil parchalanadi
Parchalanish vaqtida atrof-muhitga salbiy ta'siri:
Qog'oz tarkibidagi bo'yoqlar, elim va zaharli moddalar tuproq, suv hamda havoni ifloslanishiga olib keladi.
Qayta ishlanishi:
Taxminan 5 –7 marta qayta ishlanishi mumkin. Qayta ishlangan tsellyuloza quyidagilar ishlab chiqarishda foydalaniladi:
-
karton;
-
har xil turdagi qadoqlar;
-
ofis, gazeta qog'ozi va o'rash qog'ozi;
-
shaxsiy gigiena vositalari;
-
bir martalik idish.
