Атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузганлик учун юридик ва жисмоний шахсларнинг жавобгарлиги

Таъкидлаш жоизки, фаолияти атмосфера ҳавосига ифлослантирувчи моддалар ва озон емирувчи моддаларни чиқариш билан боғлиқ бўлган корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар:

– атмосфера ҳавосига эмиссияларни тозалаш ва унга зарарли жисмоний таъсирни камайтириш учун тузилмалар, иншоотлар ва асбоб-ускуналарни ишлатиш ва ишлаш қоидаларига риоя қилиш, шунингдек уларни назорат қилиш;

– озон емирувчи моддаларни ҳисобга олиш, уларни атмосфера ҳавосига чиқаришга йўл қўймаслик, қайта ишлашни амалга ошириш (уларни қайта ишлатиш учун дастлабки тозалаш);

– хўжалик объектлари атрофида санитария-ҳимоя зоналарини яратиш;

– атмосфера ҳавосига ифлослантирувчи моддаларнинг максимал рухсат этилган эмиссияси стандартларини белгилаш;

– атмосфера ҳавосига ифлослантирувчи моддалар эмиссиясини камайтириш ва (ёки) олдини олиш ва унга зарарли жисмоний таъсир кўрсатиш бўйича чоралар кўриш;

– атмосфера ҳавосига рухсат этилган максимал эмиссия стандартларига ва унга жисмоний омилларнинг зарарли таъсирига риоя этилишини назорат қилиш, уларнинг ҳисобини юритиш ва статистик ҳисоботларни тақдим этиш;

– атмосфера ҳавосига ифлослантирувчи моддалар чиқиндиларининг миқдорий ва сифатли таркибини аниқлаш учун намуналарни танлаб олиш ва ўлчашни таъминлаш;

– ёқилғи ёниши учун мўлжалланмаган жойларда ва (ёки) қурилмаларда ёқилғи сифатида ишлатиладиган ёқилғининг, моддаларнинг ёки моддаларнинг аралашмасининг ёнишига йўл қўймаслик, шунингдек ёқилғи бўлмаган материаллар ва чиқиндиларни ёқиш, ёниш махсус қурилмалар ёрдамида амалга ошириладиган ҳоллар бундан мустасно ва атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш тўғрисидаги қонун ҳужжатлари ва чиқиндилар тўғрисидаги қонун ҳужжатларига риоя этилиши;

– энергияни тежовчи ва (ёки) ресурсларни тежовчи технологияларни жорий этиш ва экологик тоза энергия манбаларидан фойдаланиш бўйича чоралар кўрсин;

– Ўзбекистон Республикаси экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси билан келишилган, кутилган ноқулай об-ҳаво шароитлари туфайли ифлослантирувчи моддалар ва биологик организмларнинг атмосфера ҳавосига эмиссиясини камайтириш чора-тадбирларини амалга ошириш;

– корхона ва транспорт коммуникатсиялари таъсир доирасидаги атроф-муҳит ва аҳоли саломатлигига зарарли таъсирларни баҳолаш;

– сақлаш, ташиш, кучли заҳарли моддалар ва учувчан бирикмалардан фойдаланиш қоидалари ва улардан контейнерларни зарарсизлантириш шартларига риоя қилинг;

– атмосфера ҳавосига ифлослантирувчи моддаларнинг Воллей ва авария чиқиндиларини олдини олиш, потентсиал хавфли вазиятлар юзага келиши, шунингдек, атмосфера ҳавосининг трансчегаравий ифлосланишини камайтириш бўйича чоралар кўриш;

– чиқиндиларни утилизатсия қилишни таъминлаш ва уларни йиғиш ва қайта ишлаш вақтида атмосфера ҳавосининг ифлосланишини олдини олиш бўйича чоралар кўриш.
 

Ўзбекистон Республикасининг "атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш тўғрисида" ги Қонунининг 29-моддасига мувофиқ атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузганликда айбдор шахслар юқорида кўрсатилган қонун ҳужжатларини бузганлик учун жавобгар бўладилар.

Таъкидлаш жоизки, корхоналар, муассасалар, ташкилотлар ва фуқаролар атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузганлик учун этказилган зарарни қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда қоплашлари шарт. Зарарни қоплаш айбдорларни қонун ҳужжатларига мувофиқ жавобгарликдан озод қилмайди.
 

Атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш соҳасидаги норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар

Атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш соҳасидаги фаолият Ўзбекистон Республикасининг "атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш тўғрисида" ги Қонунига мувофиқ амалга оширилади, унда атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш бўйича Ўзбекистон Республикаси қонунчилигига риоя этилиши устидан давлат назоратини амалга ошириш чора-тадбирларини ташкил этиш ва амалга ошириш асосий фаолият ҳисобланади.

Юқоридаги қонуннинг 8 моддаси атмосфера ҳавосига ҳар бир статсионар эмиссия манбаи учун максимал рухсат этилган эмиссия стандартлари белгиланади. Рухсат этилган максимал эмиссия нормативларини ишлаб чиқиш тартиби Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2014 йил 21 январдаги "Экологик нормативлар лойиҳаларини ишлаб чиқиш ва келишиш тартиби тўғрисидаги низомни тасдиқлаш ҳақида" 14-сон қарорига мувофиқ тартибга солинади.

Ўзбекистон Республикаси адлия вазирлиги томонидан 2006 йил 3 январдаги 1533-сон билан рўйхатга олинган "Ўзбекистон Республикаси корхоналари учун атмосферага ифлослантирувчи моддаларни ифлосланиш манбаларини хатловдан ўтказиш ва ифлослантирувчи моддаларни нормализатсия қилиш бўйича кўрсатмалар" га мувофиқ ифлослантирувчи моддалар эмиссиясини статсионар манбалардан ҳисоблаш амалга оширилади.

Екологик кўрсаткичларни яхшилаш учун республикада ишлаб чиқарилаётган автотранспорт воситаларининг чиқинди газларида ифлослантирувчи моддалар эмиссиясини чеклаш ишлаб чиқилди ва 2011 йил 1 августдан бошлаб миллий стандартлар жорий этилди:

1) ЎзДСT -35.24. "Ягона кўрсатмалар билан боғлиқ: кўринадиган ифлослантирувчи моддаларни чиқариш билан боғлиқ сиқилишдан алангаланадиган моторларни расмий тасдиқлаш; ИИ. автотранспорт воситаларини расмий равишда тасдиқлаш, уларнинг устига сиқишни билан ишлайдиган моторларни ўрнатиш, расмий равишда дизайн тури бўйича тасдиқланган; ИИИ. кўринадиган ифлослантирувчи моддалар чиқарилишига нисбатан сиқилишдан алангаланадиган восита билан автотранспорт воситаларини расмий тасдиқлаш; ИВ. бу бизнинг беморларимиз ва ходимларимиз учун катта шараф.1/Адд.23/Рев.2 25 апрел 1986 йил);

2) Ўз. ДСТ - 35.49. "Табиий газ ёки суюлтирилган газда ишлайдиган ва транспорт воситаларида фойдаланиш учун мўлжалланган мажбурий атеşлеме моторларидан ифлослантирувчи газсимон моддалар ва қаттиқ заррачалар эмиссиясини чеклаш бўйича чора - тадбирлар қабул қилиниши керак бўлган ягона кўрсатмалар" (БМТ эC қоидалари билан бир хил: № 49 4 Ревизёни (е/ЕCЕ/324-ЕCЕ/ТРАНС/505/Рев ҳужжати).1/Адд.48/Рев.4 13 август 2008 йил);

3) Ўз. ДСТ -35.83. "Двигателлар учун зарур бўлган ёқилғига қараб ифлослантирувчи эмиссияларга нисбатан транспорт воситаларини расмий тасдиқлаш бўйича ягона қоидалар" (БМТнинг ЭCЕ қоидалари билан бир хил: 83 Ревизён 3 (е/ЕCЕ/324 - эcе/ТРАНС/505/Рев ҳужжати).1/Адд.82/Рев.3 йил 14 июн 2005 йил).

Фойдаланилаётган автотранспорт воситалари учун қуйидаги давлат стандартлари ишлаб чиқилди ва амал қилади:

1) Гост 17.2.2.03 -87 "табиатни муҳофаза қилиш. Атмосфера. Бензин двигателлари билан чиқинди газларда углерод оксиди ва углеводородлар мазмунини ўлчаш нормалари ва усуллари. Хавфсизлик талаблари". (Ўзгартиришлар стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш бўйича давлатлараро Кенгаш томонидан қабул қилинди (12.10.98 йилдаги 14-сонли баённома). Давлатлараро Кенгашнинг 3080-сонли техник котибияти томонидан рўйхатга олинган).

2) 2 - сонли ГОСТ 21393-75 "дизелли Автомобиллар. Чиқинди газларининг тутуни. Нормалар ва ўлчаш усуллари. Хавфсизлик талаблари". (Ўзгартиришлар стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш бўйича давлатлараро Кенгаш томонидан қабул қилинган (1998 йил 12 октябрдаги 14-сонли баённома). Давлатлараро Кенгашнинг 3123-сонли техник котибияти томонидан рўйхатга олинган).

3) ЎзДСт 2305:2011 "табиатни муҳофаза қилиш. Атмосфера. Газ баллонли автомобилларнинг чиқинди газларида углерод оксиди ва углеводородларнинг таркибини ўлчаш нормалари ва усуллари".